Burn-out is een geleidelijk proces dat vaak moeilijk te herkennen is, omdat het stap voor stap opbouwt. Het is niet zo dat je van de ene op de andere dag opgebrand bent; burn-out ontstaat door langdurige stress en overbelasting. De psychologen Herbert Freudenberger en Gail North hebben een model ontwikkeld dat de 12 fases beschrijft die voorafgaan aan een burn-out. Door deze fases te herkennen, kun je beter begrijpen hoe burn-out ontstaat en tijdig ingrijpen.

Hier zijn de 12 fases van burn-out, zoals beschreven door Freudenberger en North:

1. De Drang om Zichzelf te Bewijzen
In de eerste fase ben je enthousiast, gedreven, en vastberaden om jezelf te bewijzen. Je wilt laten zien dat je het waard bent en dat je je verantwoordelijkheden aankunt. Hoewel dit op zich een positieve houding lijkt, kan het een valkuil zijn als je te veel van jezelf verwacht en geen grenzen stelt.

2. Harder Werken
Om je ambities waar te maken, ga je steeds harder werken. Je begint misschien extra uren te maken of neemt meer verantwoordelijkheden op je. In deze fase begin je je al minder te focussen op andere belangrijke aspecten van je leven, zoals ontspanning en sociale contacten.

3. Verwaarlozing van Eigen Behoeften
Als de werkdruk toeneemt, negeer je steeds meer je eigen behoeften. Je slaapt minder, eet ongezond of slaat maaltijden over, en neemt nauwelijks tijd om te ontspannen. Het idee dat je ‘even door moet bijten’ begint je gezondheid aan te tasten.

4. Verdringing van Conflicten
Je begint te merken dat er spanningen of problemen zijn, maar in plaats van deze aan te pakken, negeer je ze. Je vertelt jezelf dat je het allemaal wel aankunt en dat er geen ruimte is voor zwakte. Dit zorgt ervoor dat je meer stress ervaart, ook al ontken je dat in eerste instantie.

5. Herzien van Waarden
Langzaam begin je je waarden te herzien. Dingen die voorheen belangrijk voor je waren, zoals hobby’s, vrienden of tijd doorbrengen met familie, lijken nu minder relevant. Werk neemt de overhand en andere levensgebieden verliezen hun betekenis.

6. Ontkenning van Problemen
In deze fase begin je de impact van stress te ontkennen. Je raakt cynischer en ongeduldiger tegenover collega’s, vrienden en familie. Je voelt je onmisbaar op het werk en hebt het idee dat anderen jouw inspanningen niet waarderen.

 7. Terugtrekken
Je begint je steeds meer terug te trekken uit sociale interacties. Je hebt geen energie meer voor vrienden, familie of sociale activiteiten. Het gevoel van isolatie neemt toe, en dit versterkt de stress en vermoeidheid die je al ervaart.

8. Gedragsveranderingen
In deze fase merk je duidelijke gedragsveranderingen op. Je kunt prikkelbaar of ongeduldig worden, minder tolerant tegenover anderen, en je hebt misschien moeite om werk en privéleven in balans te houden. Kleine ergernissen groeien uit tot grote frustraties.

9. Depersonalisatie
Je voelt je steeds meer losgekoppeld van jezelf en je omgeving. Je ervaart een soort gevoelloosheid en kunt je moeilijk emotioneel verbinden met anderen. Dit kan zich uiten in het gevoel dat je een robot bent die gewoon zijn taken uitvoert zonder echt betrokken te zijn.

10. Innerlijke Leegte
Het gevoel van innerlijke leegte wordt sterker. Je zoekt afleiding in ongezonde gewoonten, zoals overmatig eten, drinken of gebruik van andere middelen. Je voelt je constant uitgeput, maar kunt de oorzaak hiervan niet meer goed aanwijzen.

11. Depressie
De negatieve gedachten nemen de overhand. Je voelt je hopeloos, uitgeput, en ziet weinig perspectief voor de toekomst. Depressieve gevoelens, zoals schuld, angst en minderwaardigheid, kunnen je dagelijks leven sterk beïnvloeden.

12. Totale Uitputting (Burn-out)
De laatste fase is volledige burn-out. Je kunt niet meer functioneren zoals voorheen, zowel fysiek als mentaal. In deze fase is professionele hulp vaak noodzakelijk om te herstellen. Je lichaam en geest hebben zoveel schade opgelopen dat rust alleen niet meer voldoende is.

Wat kun je doen om een burn-out te voorkomen?

Het herkennen van deze fases is de eerste stap in het voorkomen van burn-out. Als je jezelf in een van deze fases herkent, is het belangrijk om actie te ondernemen. Dit kan betekenen dat je je werkdruk verlaagt, beter leert omgaan met stress, of grenzen stelt. Praat met je leidinggevende of zoek professionele ondersteuning als je merkt dat je vastloopt.

Burn-out is een serieuze aandoening die tijd en herstel vraagt. Hoe eerder je ingrijpt, hoe beter je jezelf kunt beschermen tegen de ernstige gevolgen. Blijf alert op de signalen die je lichaam en geest je geven en neem ze serieus.

Door het herkennen van deze 12 fases kun je beter begrijpen hoe burn-out ontstaat en wat je kunt doen om dit te voorkomen.